دانلود پروژه تاریخچه سامانیان

دانلود پروژه تاریخچه سامانیان

نوع فایل: word
قابل ویرایش 175 صفحه

چكيده :
دولت با شكوه سامانيان كه حدود110 سال بر ناحيۀ ماوراءالنهر و خراسان بزرگ فرمانروايي كردند،ازاوراق زرين وافتخار آميزتاريخ ايراني محسوب مي شود.
سامانيان به سامان خداة جدّ سامانيان منسوبند. فرزندان اسدبن سامان در زمان مامون وارد خدمات دولتي شده و با بروز لياقت و كياست و دانش خود توانسته اند پله هاي ترقي را طي نمايند تا اينكه در سال 279 هـ اسماعيل بن احمد به عنوان مؤسس دودمان سامانيان در بخارا مستقر گرديد و با عدالت و شايستگي و رعيت پروري به مدت 16 سال امارت كرد . امراي ساماني 9 تن بودند و با اينكه به علت اشتراك مذهبي دست نشانده خليفه بغدا بودند ولي اولين حكومت مستقل ايراني را پايه گذاري كردند و در اين دورا زبان فارسي زنده شد ، افرادنام داري چون رودكي و ابو علي سينا درخشيدند .
علاوه بر اين اميران ساماني با آزاد منشي به مذاهب مختلف ميدان داده و با عث رواج علم و ادب شدند .
ازدوران نصردوم به عنوان عصر طلايي ياد مي شود كه از وزيراني چون جيهاني براي نظم دادن به امور استفاده كرده است ولي از زمان عبدالملك بن نوح ، نفوذ تركان به دربارباعث از هم پاشيدگي امور شدند. سايه شوم منازعات سياسي – نظامي ميا سرداران سپاه از يك سو و عصيان مدعيان قدرت از سوي ديگر و نهايتاً هجوم قدرت هاي همجوار و ازدياد عناصر ترك دردستگاه ساماني باعث فرو پاشي اين دولت شد و در سال 389 هجري قمري رودخانه جيحون توسط ايلك خان قراخاني ومحمد غزنوي مرز اين دو قدرت نوظهور ترك گرديد.

پیشگفتار:
دوران امارت سامانیان یکی از برجسته‌ترین دوره‌های تاریخ ایران و سرزمین‌های شرقی جهان اسلام است. این دوره از جهات گوناگون حایز اهمیت است: از یکسو به لحاظ دستاوردهای بی‌شمار علمی و از سوی دیگر به جهت آثار دیرپا و پر نفوذ اداری و اجتماعی، از طرفی، به گواهی مورخان و جغرافیانویسان این دوره یکی از کم‌نظیرترین دوره‌های تمدن اسلامی است.
در این دوره شهرهای خراسان بزرگ، مانند مرو، نیشابور، بلخ، هرات پایگاه فعالیتهای علمی و معارف دینی شد و در بخارا پایتخت سامانیان و مرکز سیاسی ـ فرهنگی شرق اسلامی ونیزدر سمرقند دیگر کرسی روز علمای بزرگی سر بر آوردند و دانشمندانی از سراسر سرزمین‌های اسلامی به آن شهرها رو کردند. همچنین با حمایت ایران و وزیران خردمند سامانی و هم به علایق شخصی، تألیفات بسیاری در علوم شرعی پدید آمد و علوم عقلی راه تکامل پویید. قسمتی از این میراث گرانبها به یادگار مانده است.
از سوی دیگر در عهد سامانیان و به تشویق این دودمان ایرانی، زبان و ادب فارسی جدید شکوفا و آثار فراوانی به نظم و نثر فارسی پدید آمد. این امر از لحاظ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی تأثیرهای شگرفی بر جای نهاد و در نتیجه آن پاره‌ای از آداب و آیینهای کهن ملی زنده و برقرار ماند که داستانهای حماسی و جشن‌های ملی، بخشی از آن میراث باستانی است. بعلاوه با رویکرد و عنایت دربار بخارا به زبان عربی آثاری منظوم و منثور به این زبان تألیف شد.
در این زمان، در بسیاری از مناطق کشور حلقه‌های درس و بحث برقرار بود. افزون بر این رونق سازمان یافته، دانش‌ها مرهون نهادهای آموزش مستقلی بود بنام مدرسه که نخستین بار در شهرهای بزرگ سامانیان مانند بخارا و نیشابور، پا گرفت.
در زمان سامانیان، در نتیجه اتخاذ سیاست تسامح و تساهل و اعتدال، پیروان عقاید و فرق مختلف، به آزادی فعالیت می‌کردند. هم از این‌رو جریان‌های فکری گوناگونی پدید آمد. در این دوره برخورد افکار و مناظرات علمی در پویایی حرکت فکری و عقلانی و پیدایی شمار فراوانی از آثار کلامی و فلسفی سهمی انکارناپذیر داشت.
همچنین در این دوره، وزیران خردمند و کاردان سامانی، تشکیلات دیوانی و نظام اداری منسجمی پدید آوردند که سرمشقی برای سلسله‌ها و دولتهای بعدی شد. در روزگار سامانیان، حیات مادی نیز در نتیجه فعالیتهای تولیدی و تجاری تحول یافت، به گونه‌ای که در همه جا و در میان همه طبقات شور و نشاط اجتماعی و کار و تلاش به چشم می‌خورد.
این تحقق گستره زمانی اواسط سده سوم تا اواخر سده چهارم هجری قمری را در قلمرو سامانیان که از آن به مشرق یا خاوران و خراسان بزرگ و گاه خراسان و ماور‌النهر یاد می‌شود در برمی‌گیرد. این قلمرو پهناور، جز خراسان شامل بخش‌های گسترده‌ای از افغانستان و منطقه‌ای که در عرف جغرافیای سیاسی امروز آن را آسیای مرکزی می‌نامند از جمله جمهوری‌های نو استقلال یافته ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان و قرقیزستان است. این تحقیق با تکیه بر منابع اصیل و معتبر و مراجعه به پاره‌ای تحقیقات جدید انجام گرفته است و نگارنده امیدوار است که خوانندگان جوان با مطالعه آن با بخشی از تاریخ پرفراز و نشیب کشور ما آشنا شوند.

مقدمه :
رمز جاودانگی روزگار سامانیان و ستایش جهانیان از این عصر، در دستاوردهای عظیم و خیره‌کننده آن در عرصه‌های گوناگون علمی و هواخواهی از فکر و اندیشه است. سامانیان آفرینشگران عصری در تاریخ شدند که نخبگانش را به عنوان اخلاف صالح عهد طلایی یونان باستان باید شمرد. زیرا که معلم ثانی (ابونصر فارابی)، بطلمیوس ثانی (ابونصر عراق)، جالینوس ثانی (ابوعلی سینا)، بقراط ثانی (ابوطیب نیشابوری)‌ و... همگی محصول رستاخیز این روزگارند.
تب و تاب ایرانیان در عصر سامانیان حاکی از حضور مجدد این مردم در عرصه‌های سیاسی و نظامی و بویژه فرهنگی پس از دو قرن است. همچنان که رکود حیات فرهنگی از ساسانیان تا سامانیان نشانگر فقدان یک روح متحول و پویا در میان ایرانیان، و وجود نگرشهای متعصبانه حکام و خلفای عرب نسبت به این ملت فرهیخته است. این همه در حالی بود که سامانیان، در کنار احیا و تداوم فرهنگ و تمدن ایران باستان، به متحول ساختن مبانی اندیشه اسلامی در قالبهای نوین و خلاق نیز برآمدند. این خاندان، در پرتو اسلام، شعور و نگرش ایرانیان را رونق بخشیده و بدان جلوه عالمگیر دادند.
بزرگترین هنر سامانیان، ایجاد یک فضای مساعد و گسترده با عنایت به مکتب اسلام، در دورترین فاصله از حاکمیت خلفای عرب بود که در آن به دور از اندیشه‌های متعصبانه، به بسط آزاداندیشی و تساهل و تسامح و مدارا با افکار گوناگون می‌پرداختند. همان‌گونه که خراسان و مرکزیت دولت سامانی، در دورترین نقطه نسبت به خلافت عرب بود، ساختار فکری و فرهنگی آنان نیز بیشترین فاصله را از فرهنگ عرب داشت. بنابراین اگر آل‌بویه به اشاعه و تقویت فرهنگ و زبان و ادبیات عرب مبادرت می‌ورزند، بزرگترین افتخار سامانیان، دوری گزیدن از آن و احیای فرهنگ و ادب پارسی بود. شاهنامه، نمایش احیاء عنصر فرزانه ایرانی در قبال مهاجمان متعصب و بیگانه ترک و عرب است. لذا اگر فردوسی یک شاعر و متفکر جهانی شده است، این به سبب عمق کلام و اندیشه باز روزگار اوست.
یکی دیگر از اقدامات چشمگیر سامانیان در درون حوزه سیاسی قلمرو خویش، ایجاد یک روح متجانس در کالبد یک پیکره نامتجانس از فرهنگها و قومیتهاست. خراسان بزرگ، سرزمینی که از ری تا کاشغر را در بر می‌گرفت، نماد یک قلمرو متجانس فرهنگی و سیاسی شد. امروزه نیز با گذشت هزار سال، هنوز یک تاجیک بحق خود را در پیوند استوار فکری و فرهنگی با یک ایرانی می‌داند و بر آن پای می‌‌فشارد.
با توجه به مطالب گفته شده تحقيقي كه اينجانب از پيدايش تا برافتادن سامانيان را بررسي نموده و علل فروپاشي را نيز در فصلي جداگانه آورده ام اين تحقيق در هشت فصل به بررسي اوضاع سامانيان در دوران 110 ساله پرداخته شده است ، بنابراين اگر كمبود و نقايصي در اين رساله مشاهده مي شود معلول كم كاري و ضيق وقت اين جانب بوده است كه اميدوارم خوانندگان اين كاستي را برمن ببخشند و در آينده تحقيق كامل تري ارائه شود.
در آخر برخود وظيفه مي دانم از زحمات بي شائبه مسئولين محترم و دلسوز دانشگاه آزاد اسلامي واحد شبستر بخاطر فراهم نمودن امكانات تحصيلي دانش جويان در مقاطع بالاتر و جذب اساتيد توانمند و متعهد به خصوص رئيس سابق دانشگاه جناب آقاي دكتر لك و رئيس كنوني جناب آقاي دكتر امير پور صميمانه قدرداني نمده و از در گاه ايزد منان براي همه خدمتگذاران سنگر علم و دانش آرزوي توفيق و سلامتي مي نمايم .

فهرست مطالب:
چكيده
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول
كليات
فصل دوم
2-1خاستگاه سامانیان
2-2 دستیابی آل سامان بر امارت ماوراءالنهر و استقرار اولیه
2-3 نصربن احمد (نصر اول) در مرکزیت سمرقند:
2-4تثبيت قدرت در خاندان ساماني
الف) امارت اسماعيل بن احمد 279 – 295 هجري قمري
ب) امارت احمدبن اسماعيل ساماني
ج) امارت ابوالحسن نصربن احمد 301 – 332)
د) ابومحمد نوح‌بن نصربن احمد (331 ـ 343)
ذ) امارت منصوربن نوح (منصور اول) (350 ـ 364 ﻫ ق)
ر ) دوران امارت ابوالقاسم نوح‌بن منصور (366 ـ 387 ﻫ ق):
ز ) دوران امارت ابوالعارث منصور بن نوح ( 387 – 389 ه )
هـ ) دوران امارت ابوالفوارس عبدالملک بن نوح ( از دوم صفر تا دهم ذی القعده سال 389 )
و ) انقراض دولت سامانی در سال 389 هـ
2-5 وزراي سامانيان
ب) وزارت ابوالفضل محمدبن عبیدالله بلعمی
ج) وزارت ابو علي جيهاني
مصعبي
ذ) وزارت ابوالفضل محمد سلمی مروزی (حاکم جلیل)
ر ) وزرای دوران عبدالملک‌بن نوح
ط ) وزارت در عصر منصور اول سامانی:
ظ) وزراي عهد نوح بن منصور
هـ ) وزرا و تغييرات پياپي در زمان منصور بن نوح
فصل سوم
ساختار ديوان سالاري و وزارت در عصر سامانيان
دیوان سالاری و تشکیلات اداری
3-1 دربار
3-2 دیوان ها
الف) دیوان وزارت
ب) دیوان خراج یا استیفا
ج) دیوان اِشراف
ذ) دیوان شُرطه
ر) دیوان بَرید
ز) دیوان قضا
ط) دیوان حِسبه
ظ) دیوان اوقاف
و ) دیوان سپاه
هـ ) دیوان مملکۀ خاصه
ي ) دیوان آب
3-2علوم و فنون دوره ساماني
الف) علوم ادبيه
ب) علوم شرعيه
3- 3 فنون و هنرهاي دستي
فصل چهارم
خراسان بزرگ قلمرو سياسي دولت سامانيان
4-1 خراسان درروزگار سامانيان
4-2 جغرافیای سیاسی قلمرو سامانیان
4-3سرزمين ماوراءالنهر
4- 3حکومتهای محلی و شهرهای امیرنشین
4-4 شهر سمرقند

4-5 بخارا:بخارا
فصل پنجم
اوضاع اقتصادي و اجتماعي سامانيان
اوضاع اقتصادي سامانيان
5-1منابع اقتصادي
5-2مسكوكات دوره ساماني
فصل ششم
سامانيان و روابط با خلافت عباسي و آل بويه و
آل زيار
6-1سيماي عمومي خلافت در آستانه حكومت سامانيان وروابط و مناسبات في مابين
6-2 روابط سامانیان و آل بویه و آل‌ زیاد
فصل هفتم
علل انقراض و فروپاشي دودمان ساماني
علل انقراض و فروپاشی دودمان سامانی
7-1 دولتهای تیولداری
7-2 دومین علت عمده از علل انقراض این سلاسه زوال دستجات دهقانان بود . و این به چند طریق صورت می گرفته است
7-3 سومین علت از علل انقراض دولت سامانی مسئله نفوذ ترکان می باشد
-4 چهارمین علت از علل انقراض سامانیان مسئله مرزها است
پنجمین عامل از عوامل انقراض
7-6عوامل دیگر و پنهان علل سقوط سامانیان از دیدگاه محققین
فصل هشتم
نتيجه گيري
منابع و مآخذ

منابع و مأخذ:
1. نرشخی، ابو بكر محمد بن جعفر،تاریخ بخارا،ترجمه ی ابونصر احمد بن نصرالقباوی،تلخیص محمد بن زفر بن عمر،به تصحیح وتحشیه ی مدرس رضوی،تهران، انتشارات طوس،1363
2. اشپولر،برتولد،تاریخ ایران درقرون نخستین اسلامی،ترجمه ی مریم میراحمدی،تهران،فرهنگی وعلمی1364 جلددو
3. ابن حوقل،محمدبن حوقل،سفرنامۀ ابن حوقل(ايران در صورة العرض)،ترجمه وتوضیح جعفر شعار،تهران،امیرکبیر1366
4. ابن اثیر،عزالدین علی،تاریخ کامل، ترجمه عباس خليلي،تهران،نشرعلمي جلد13تا15
5. بارتولد،ولادیمیرویچ،ترکستان نامه،کریم کشاورز جلد2 تهران،انتشارات نگاه1366
6. بارتولد،و.و،فرهنگو تمدن مسلمانان،ترجمه وتوضیح دکترعلی اکبردیانت،تبریز،ابن سینا،1377
7. خواند میر،غیاث الدین حمام الدین الحسینی،تاریخ حبیب السیر فی اخبارافراد ابشر،کتابخانه خیام،تهران،1353 جلد-3
8. راوندی،مرتضی،تاریخ اجتماعی ایران(حکومتهاوسلسه های ایران،از جمله اعراب تااستقرارمشروطیت)تهران،چایخانه سپهر-جلد2،2536
9. زرین کوب،عبدالحسین،تاریخ ایران بعدازاسلام-نشرامیرکبیر،چاپ چهارم،1363
10. زرین کوب،عبدالحسین،تاریخ مردم ایران،تهران،امیرکبیر،جلد 2 -1368
11. ابن خلدون،عبد الرحمن .تاريخ ابن خلدون .ترجۀعبدالمحمد آيتي. تهران ،مطالات و تحقيقات فرهنگي،1366.ج3
12. ابن خلدون،عبد الرحمن.مقدمه. ترجمۀ محمد پروين گنابادي.تهران،علمي و فرهنگي،1369.
13. ابن مسكويه،ابو علي. تجارب الام . ترجمۀ دكتر علي نقي منزويۀتهران،توس،1367.ج5و6
14. ابن نديم.الفهرست. ترجمۀو تحقيق محمد رضا تجدد. چاپ سوم. تهرانم،اميركبير،1366.
15. اشپولر،برتولد،تاریخ ایران،درقرون نخستین اسلامی. ترجمۀ جواد فلا طوري. تهران،علمي و فرهنگ،1369.}2ۀ
16. اشپولر. برتولد. جهان اسلام. ترجمۀدكتر قمر آريان. امير كبير،1354.
17. اصطخري ،ابو اسحق .مسالك و ممالك. به اهتمام ايرج افشار. چاپ سوم. تهران،علمي و فرهنگي،1368.
18. اصفهاني، محمود.دستوالوزرا. به اهتمام دكترانزابي نژاد. تهران ،امير كبير،1364
19. بارتولد،و.و تاريختركهاي آسياي ميانه . ترجمۀغفار حسيني . تهران ،توس،1376.
20. باسورث،ادموند كليفورد. تاريخ غزنويان . ترجمۀحسن انوشه.تهران، امير كبير،1362.
21. بلعمي،ابوعلي(منسوب).تاريخ نامۀ طبري. تصحيح و تحشيۀ محمد روشن. چاپ دوم. تهران ،نشرنو،1368
22. بلاذري،احمد بن يحيي. فتوح البلدان(بخش مربوط به ايران). ترجمۀآذرتاش آذرنوش. چاپ دوم. تهران،سروش،1364
23. بيات ،عزيزالله.تاريخ ايران از ظهور تا ديالمه .مركز چاپ و انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي ،1370
24. بيهقي ،ابوالفضل . تاريخ بيهقي. تصحيح دكتر علي فياض.مشهد .دانشگاه فردوسي،جلد 2
25. تاريخ سيستان ، مؤلف مجهول. تصحيح محمد تقي بهار،تهران ،پديده خاور، 1366
26. ثعالبي ، ابو منصور . لطايف المعارف. ترجمۀدكتر علي اكبر شها بي ، مشهد،آستان قدس رضوي ،1368
27. ثعالبي ، ابو منصور. يتيمة الدهر في محاسن اهل العصر. به كوشش محمد محي الدين عبد الحميد.قاهري .
28. جيهاني ابوالقاسم . اشكال العالم .ترجمۀعلي بن عبد السلام. به اهتمام فيروز منصوري. مشهد،آستان قدس رضوي ،1368
29. حائري،عبدالهادي .آزاديهاي سياسي و اجتماعي از ديد گاه انديشه گران .مشهد
30. حدودالعالم من المشرق الي المغرب .مولف مجهول ،به كوشش منوچهر ستوده ،تهران ،طهوري ،1361
31. حموي ،ياقوت .معجم البلدان .بيروت ،دار صار
32. خوارزمي ،ابو عبد الله.مفاتيح اتعلوم .ترجمه ي حسين خديو جم ،چاپ دوم ،تهران ،علمي و فرهنگي ،1362
33. خواند مير ،غياث الدين .دستور الوزراء.تصحيح و مقدمه ي سعيد نفيسي ،تهران ،اقبال ،1317
34. ديباجي ،سيد ابراهيم .ابن سينا به روايت اشكوري و اردكاني .تهران امير كبير ،1364
35. رنجبر،احمد .خراسان بزرگ .تهران،امير كبير ،1363
36. سمعاني،ابي سعد عبد الكريم .الانساب .به كوشش عبد الرحمن معلمي يماني ،حيدر آباد،1382
37. سامانيان .دورۀشكوفايي فرهنگ ايراني.-اسلامي- دكتر محمد رضا ناجي1342- تهران دفتر پژوهشهاي اسلامي
38. ايران در زمان سامانيان (تاريخ سامانبان از آغاز تا سلطنت نصردوم )جواد هروي –مقدمۀ دكتر اسماعبل رضواني ، تهران 1371
39. تاريخ سامانيان (عصر طلايي ايران بعد از اسلام) جواد هروي،تهران امير كبير 1382
40. طبري ، محمدبن جرير . تاريخ طبري .ترجمۀ ابو القاسم پاينده ، تهران ، اساطير 1369 ج15
41. عتبي، محمد بن عبد الجبار . ترجمۀتاريخ يميني .ترجمۀجرفادقاني . به اهتمام دكتر جعفر شعار . تهران، بنگاه ترجمه ونشر كتاب،2537
42. عنصري،حسن بن احمد. ديوان . به كوشش و مقدمۀ دكتر محمد دبيرسياقي. تهران، سياسي،1363.ج2.
43. غفاري، قاضي احمد.تاريخ جهان آرا .به اهتمام مجتبي مينوي. تهران،حافظ،1343.
44. فراي ،ريچارد نلسون . بخارا دستاورد قرون وسطي .ترجمۀ محمود محمودي،تهران ، علمي وفرهنگي ۀ1365
45. فراي ،ريچارد نلسون.عصر زرين فرهنگ ايران .ترجمۀ مسعود رجب نيا، تهران ، سروش ،1363
46. كريستين سن،آرتور.ايران در زمان سامانبان ، ت رشيد ياسمي ،چاپ5 تهران ، امير كبير 1367
47. گرديزي ،ابو سعيد. تاريخ گرديزي . به اهتمام عبد الحي حبيبي . تهران ، دنياي كتاب ،1363
48. گروسه،رنه،. امپراتوري صحرانوردان . ترجمۀعبدالحسين ميكده. چاپ سوم . تهران ،علمي وفرهنگي،1368
49. لسترنج، گي .جغرافياي تاريخي سرزمينهاي خلافت شرقي.ترجمۀمحمود عرفان. چاپ سوم. تهران، عتمي و فرهنگي،1367.
50. مستوفي،حمدالله. تاريخ گزيده. به اهتمام دكتر عبدالحسين نوائي .چاپ سوم. تهران ،امير كبير،1364
51. مستوفي،حمدالله.ظفر نامه. زير نظر دكتر نصرالله پور جوادي . تهران ،‌مركز نشر دانشگاهي،1377. ج1.
52. مقدسي، ابوعبدالله. احسن التقاسيم في معرفة الاقاليم. ترجمۀ دكترعلي نقي منزوي. تهران،مؤلفان و مترجمان ايران،1361
53. مسعودي،ابوالحسن علي بن حسين .مروج الذهب .ت.ابو القاسم پاينده ،تهران ،علمي و فرهنگي ،1365
54. منهاج سراج .،عثمان بن محمد .طبقات ناصري .تصحيح عبد الحي حبيبي ،چ دوم ،اطلاعات ،1364
55. ميلز .تاريخ ايران از اسلام تا سلاجقه .ت حسن انوشه ،تهران امير كبير ،1363
56. نظام الملك ،طوسي .سير الملوك(سياست نامه ) به اهتمام هيوبرت دارك ،چ سوم ،تهران ،علمي و فرهنگي ،1372
57. اسلامي ندوشن ،محمد علي .از تمدنهاي باستاني چه بر ميآيد؟.مجله اطلاعات سياسي –اقتصادي ،س14،ش151-152(1379)
58. نفيسي ،سعيد.وزراي آل سامان –جيهانيان .مجلهارمغان ،س11،ش2و3
59. نعمت اف ،نعمان .دولت سامانيان پديده بي نظير تاريخ .دوشنبه،فرهنگ
60. نياكان ،1378
61. پناهي سمناني ،محمد احمد .امير اسماعيل ساماني فرمانرواي بزرگ و عادل .نشر ندا،چ اول،1375
62. حاكم نيشابوري ،محمد بن عبدالله .تاريخ نيشابور.ت خليفه نيشابوري ،به اهتمام محمد رضا شفيعي كدكني ،تهران 1375،آگاه
63. شفيعي كدكني ،محمد رضا .نكته اي در باره طوس و حماسه هاي ملي .فصلنامه هستي ش1،1371